DNr. 2.21
Tanımı ve kullanım nedenleri
Adianthum, Nephrolepis, Platycerium vb. eğrelti
olarak bilinen çiçeksiz bitkiler spor ile üretilir. Spor genellikle tohumdan
farklı bir yapıya sahiptir. Bir hücreden oluşmuştur ve nemli ortamlarda yaşar.
Çoğunlukla çizgi veya noktalar halinde eğrelti yapraklarının alt yüzeyinde
bulunur. Bazen de yaprak kenarları boyunca oluşur. Bir spor kesesi içinde
bulunur. Sporlar olgunlaşınca kese çatlar ve sporlar dağılır. Uygun ortam
bulunca çimlenerek gelişir ve yeni bir eğrelti bitkisi oluşturur.
TF-109
Sporla üretilen Nephrolepis bitkisi
TF-108
Sporla üretilen Nephrolepis bitkisi
Sporların
toplanması
Üretimde kullanılacak olan sporlar ekimden birkaç gün
önce iyi gelişme gösteren anaç bitkilerden olgun sporları taşıyan yapraklar
kesilerek bitkiden uzaklaştırılır. Bu yapraklar katlandıktan sonra temiz kâğıt
torbalar içinde veya temiz beyaz kâğıtlara sarılarak sıcak ve kuru bir yerde
saklanır. Birkaç gün içinde olgun halde olan küçük kahverengi sporlar
kendiliğinden düşerek kâğıt torba veya kâğıt içinde toplanır.
TF-107
Yaprak altında sporların görünüşü
Böylelikle üretimde kullanılmak üzere sporlar hazırlanmış olur. Hazırlanan bu sporların ekim zamanına kadar serin ve kuru bir yerde saklanması gerekir. Eğer üretim yönteminde serpme ekim uygulanacaksa bu sporlar kullanılır.
Ekim
ortamlarının hazırlanması
Sporların çimlendirme ortamı olarak kullanılan
başlıca karışımlar şunlardır,
-
Hacim olarak eşit miktarda turba yosunu
ve ince kum karışımıyla elde edilen harç
-
Hacim olarak 1 kısım tınlı toprak, 1
kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kaba kumu karışımıyla elde edilen harç
-
Afrika menekşeleri için önerilen ince
bünyeli karışımlar ( 4 kısım tınlı toprak, 4 kısım yaprak çürüntüsü veya turba
yosunu ve 2 kısım kum ve 2 kısım yanmış ağır gübresi hacim olarak
karıştırması )
Hazırlanan bu karışımlarda herhangi biri 0,6 cm.`lik
elekten geçirilerek kaynar su veya buharla sterilize edilmelidir. Ekimden önce
ekimin yapılacağı sera kısmı iyice yıkanarak temizlenmelidir. Ayrıca kilden
yapılmış ekim tavalarının dibine drenajı sağlamak için çakıl taşı, vermekülit,
veya saksı kırıntılarından oluşan materyaller serilir. Harç, ekim tavalarına
üst kenardan 2 cm boşluk kalacak şekilde doldurulur. Doldurulan bu harç
materyali iyice sulanır. Bu şekilde ortam dikime hazır hale gelir. Ekim
sırasında sera içinde hava akımı bulunmamalı, çok özenli ve temiz
çalışılmalıdır.
Spor
ekim yöntemleri
Eğrelti sporlarının çimlendirilmesi özellikle
ağustos-eylül veya aralık-mart ayları arasında yapılır. Sporların ekiminde iki
yöntem uygulanır.
Bunları şöyle açıklayabiliriz.
a)
Anaç bitkiden kesilen ve üzerinde spor
taşıyan yapraklar 1 cm.`lik parçalar halinde kesilir. Yaprağın spor taşıyan
kısmı harçla temas edecek şekilde ekim tavasının yüzeyine yatırılır. Sporlarda
çimlenme görüldüğü zaman yatırılan bu yaprak parçaları ekim tavası üzerinden
toplanır.
b)
Daha önceden beyaz kâğıt torba veya temiz
kâğıda sarılarak toplanan sporlar hazırlanan harcın üzerine homojen ince
bir tabaka oluşturacak şekilde serpilir. Ekimin homojen fakat sık olmamasına
özen gösterilmelidir.
Sporların ekiminden hemen sonra tavaların üzeri camla
örtülür ya da ekim yapılan spor kasaları cam veya polietilen ile örtülmüş 21–24
C° sıcaklığı olan üretme yastıklarına konur. Üretme yastığı veya kasaların ışık
geçirmemesi için kâğıt ile örtülerek gölgeleme yapılır.
Sporla üretim yönteminde en önemli konu çimlendirme
ortamının sürekli nemli tutulmasıdır. Sporların ekim sırasındaki düzgün
dağılışını bozmamak için yapraklar görülene kadar yukarıdan su verilmemelidir.
Ekim tavalarına ya aşağıdan su verilmeli veya sisleme suretiyle ortamın sürekli
nemli tutulması sağlanmalıdır.
Sporlarda
çimlenme
Sporlar genellikle 3–4 hafta içinde çimlenir. Sporlar
çimlendiğinde ilk olarak üretme organlarının alt kısmında ince, yassı ve yeşil
bir doku olan protalyumları oluşturur. Bu dönemde biraz ışık alması için kâğıt
örtü kaldırılır. Ancak güneş ışığı direkt olarak çimlenmekte olan sporların
üzerine gelmemelidir.
TF-031
Yaprak altında sporların görünüşü
Şaşırtma
dönemleri ve yapılışı
Sporlarda ilk şaşırtma, protalyumlar birleşmeye ve
kaynaşmaya başladığında, içerisinde çimlendirme ortamı olarak kullanılan harç
bulunan tavalara kümeler halinde yapılır. İlk şaşırtmadan 3–4 ay içerisinde ilk
kök ve bileşik yaprakçıklar oluşmaya başlar. Bu dönemde de sulama özenle
yapılmalıdır. Genç bitkiler serada 16–20 C°` de hafif aydınlık ve serin bir
yerde bulundurulmalıdır. Gelişen bitkiler özellikle ekim harcı üzerinde yosun
oluştuğunda şaşırtırılmalıdır. Şaşırtma kümecikler halinde birkaç bitki bir arada
bulunacak şekilde ayırmak suretiyle kasalara yapılmalıdır. Birkaç kez
tekrarlanan bu şaşırtmalardan sonra genç eğreltiler yeterince irileştiklerinde
dikkatlice küçük saksılara dikilir. Genç bitkilerin olgun egreltiler için
önerilen kış sıcaklarına ihtiyaçları vardır.
ÇOĞALIM
TEKNİKLERİ
